Nogay Tatarlarının göç ettirilmesi 1860 yılı boyunca devam etti ve Kırım Tatarları da bu kovulanlar arasına katıldılar. (24) Vardıklarında, kendilerini karşılamaya hazırlıksız bir Osmanlı İmparatorluğu buldular.
Kırımlıların göçünü gözlemleyenler, yeterince para, çadır, yiyecek ve taşıma vasıtası bulunmadığını bildirdiler. (25) Kamplarda sıkışık vaziyette barınan göçmenlerin sağlık durumu acınacak haldeydi. Sürülen Tatarların birçoğunun geçici olarak yerleştirildiği büyük kamplardan Mecidiye'de, her gün belki 50-60 kişi can vermekteydi. (26) Göçmen kabul eden başka yerlerde de durum farklı değildi. Kırım artık bir Müslüman bölgesi olmaktan çıkmıştı. En azından 300 bin Tatar (27) yollara dökülmüştü, topraklarına Slav ve diğer Hıristiyanlar yerleştirilecekti. Geride kalan çok küçük Tatar grubu İkinci Cihan Harbi sonrasında Stalin'in, onların Kırım'daki varlığına son vermek için hepsini sürmesine kadar dayandı. (28)
Derin ıstıraplara maruz bırkaılmalarına rağmen, Tatarlar hayret verici şekilde Ruslar tarafından sürülen Müslümanlar içinde en çok başarı gösteren halk oldular. Ruslar, Tatarlarla başlattıkları yöntemi çok daha merhametsizce Kafkasya ve Balkanlarda devam ettirdiler. Tatarlareı kaçırmak için çok yüksek idari baskı, adaletsiz muamele ve sıklıkla şiddet uygulanmıştı. Siahsız ve savunmasız olan Tatarlar ise haklı olarak dinlerinin, kültürlerinin, yaşamlarının tehlikede olmasından yılarak kaçtılar. Ruslar onları, sırtlarına süngü dayamaya gerek kalmadan kovmuştu. Kafkasya'da sonrdan gelişen olaylar, Tatarların gereğinde sırtlarına dayanacak süngülerin hazır olduğundan korkmakta haklı olduklarını gösterdi.
______________________________
(24) Rus Hükümeti göçün yüksek sayılara erişmesinden telaşlanarak üretken nüfusun bu kadar yüksek oranını uzaklaştırmak konusunda tereddüte düştü. Tüm Müslümanlarfın gitmesini arzulamakla, ülke ekonomisinin atıl bırakılacağı kaygıları arasında gidip geldikçe göçe bazen izin verildi, bazen verilmedi. (Bkz.inson,"Russian Policy", s.48-56) Stalin'in köklerini kazımasına kadar Kırım'da bir Tatar toplumunun kalması bu nedenledir. (Toleranslı Sovyet liderlerizamanında bazıları geri dönmüşlerdi.)Bkz. Alexandre Bennigsen ve S. Enders Wimbush, Muslims Of the Soviet Empire; a Guide, Londra, 1985, s. 240-241.)
(25) F.O. 195-644, Suter'de Bulwar'e, Varna, 23 Temmuz 1860.
(26) F.O. Suter'de Bulwar'e, Köstence, 22 Ekim, 1860. Kemal Karpat, Kırım mültecilerinin yerleştirilmesini enterasan ayrıntılarıyla "Ottoman Urbanizm: the Crimean Emigration To Dobruca and the Founding Of Mecidiye, 1856-1878 {Osmanlı'da Şehirleşme, Kırımlıların Dobruca'ya Göçü ve Mecidiye'nin Kuruluşu, 1856-1878}" makalesinde anlatır. İnternational Journal Of Turkish Studies:3, (No. 1,-25. Bu makale Mecidiye ve Dobruca'daki durumu yansıtmasının yanı sıra Osmanlı'nın yerleşim politikası ve resmi politikanın mültecilerin yerleştirilmesi konusuna gösterdiği hassasiyeti anlatması açısından çok önemlidir.
(27) Sayıların hesaplanması için bkz:Fisher'in Russian Annexation of the Crimea, s.145-146 ve "Emigration Of Muslims". Kırım'dan göç ettirilenlerin sayısı tartışmalıdır. Kemal Karpat "1783-1922" arasında 1.800.000'inin göçe çıkarıldığını hesaplamıştır. (Ottoman Population 1830-1914: Demographic and Social Charaakteristics {1830-1914 Osmanlı Nüfusu, Nüfus Dağılımı ve Toplumsal Karakterleri}, Madison, Wisconsin, 1985, s.66), gibi başkaları da değişik rakamlar vermekteler. Ölüm sayılarının tahmininde anlaşmazlık olduğu zaman, burada olduğu gibi her yerde, göçe çıkan ve ölen Müslüman sayılarını az gösteren kaynağı tercih etmek prensibimdir. Bu araştırmanın ana fikri Müslüman ölüm ve göçlerinin çok yüksek sayılarda olduğudur. Ölüm ve göç sayılarını az gösteren kaynağı tercih etmekle, belki gerçeği olduğundan az hesaplamış oluyorum, ancak tezimin ispatını zorlaştırmakla, ispatın şüphe götürmezliğini kanıtlamış olacağım.
(28) Fisher, "Emigration Of Muslims". Ruslar, Osmanlı'dan göç edip kendi topraklarına gelen Moldov, Bulgar ve Sırplara da Kırım topraklarından verdiler. Rusya'nın başka yerlerinden çok sayıda Yhudi de Kırım'a göç etti. (Fisher, "Emigrationn Of Muslims").
KAYNAK:
Justin McCarthy -Ölüm ve Sürgün -Türk Tarih Kurumu -Ankara 2014
.jpeg)
