Amerika'da bulunduğum esnada (1966), Mısırlı bir kadın, kadınların hayızlıyken oruç tutması hakkında fikrimin ne olduğunu sormuştu. Hemen Kur'an'ı zihnimde taradım; aklıma Kur'an-ı Kerim'in "hasta olanınız hastalığı sayısınca başka günlerde orucunu tutar"(1) anlamındaki ayet-i kerimesi geldi ve hayızlı kadın oruç tutabilir, cevabını verdim. Kadın da kabul etti. Çünkü Kur'an'da 'hasta olan' tabiri kullanılıyor. Bu erkeğe de kadına da şamildir. Eğer hayızlı kadın, oruç tutamayacak kadar rahatsız ve hasta oluyorsa tutmaz. Bu kendi takdirine ve sıhhatine aittir. Burada mutlaka tutamaz, tutarsa günaha girer, anlamına gelmeyeceği gibi, tutması farzdır, anlamına da gelmez. Tutabilecekse tutar veya tutamayacaksa tutamadığı günleri başka bir gün tutar. Bunlar kaza sayılmaz. Zira, tutamayacak durumda ise fiilen şart tahakkuk etmediği için farz olmamış, başka zamanda tutmak üzere şartlı farz olmuş sayılır. Diğer günlerde oruç tutmak farz olmadığı için gücü yettiğinde gününe gün tutabilir.
Şunu müşahede ettim ki, ramazandan sonra kadınlar hayızlı günlerinde tutamadıkları oruçları tutmakta zahmet çekiyorlar, bazen ertesi seneye kalıyor ve birikiyor. Ayrıca ramazan orucu toplumsal bir ibadettir. Bütün ev halkı, mahalle halkı tutuyor. Onların içinde yiyip içmek bazen zor oluyor, günü hiçbir şey yemeden geçiren olabiliyor. Toplumsal ibadetlerin topluca yapılmasında daha çok kolaylık gösteriliyor. Hz. Peygamber'den zamanımıza kadar medeniyet ilerledi, yemekte, giyimde kolaylıklar ortaya çıktı. O dönemlerde kadınların hayız hâlinde nasıl korunduklarını bilemiyoruz, herhalde çok sıkıntı çekiyorlardı. Şimdi ise, korunmaları için her türlü kolaylık ve imkan ortaya çıkmıştır. Hayız hususunda dinî hükümlerde kadınlara o zaman gösterilen kolaylıkları kaldırmak istemiyoruz. İsteyen aynı kolaylıkları sürdürebilir. Ancak isteyen kadın da bugünkü kolaylıklardan istifade ederek dinî hükümleri yerine getirebilir.
Bir dinî hükmü zamanında yerine getirmek, onu başka bir zamanda yapmaktan çok daha kolaydır. Ayrıca borç altında kalmak insanı rencide eder ve üzer. Hâlbuki insanın her zaman hür olması için borç altında bulunmaması gerekir. Bu hem maddi hem de manevi borçta böyledir. Hayızlı kadınlara ait fıkıh hükümleri yeniden gözden geçirilip Kur'an'a göre değerlendirilmelidir. Kur'an'da erkeklerin hayızlı kadınlarla cinsî münasebette bulunamayacaklarına dair bir emir olmasına rağmen, Hz. Peygambere isnat edilen bir hadiste, hayızlı eşiyle cinsî münasebette bulunan kocanın, bir fakire ilk gününde bir dinar, sonraki günlerde ise yarım dinar altın para vermesi emredilmiştir ki, bu büyük kolaylık sağlayan bir yorum sayılır.(2)
Prof. Dr. Hüseyin Atay
Kur'an'a Göre Araştırmalar-I
(1) Bakara 2/185
(2) Ebu Davud ve Şerh-i Bezlul-Mechud, 2/278, Kurtubi, el-Cami Li Ahkami'l-Kur'an, 3/87. Ebu Hanife Malik, Şafi'i, Rabia, Said b. Yahya, Allah'tan mağfiret diler ve başka bir şey gerekmez, demiştir. Kurtubi aynı yer.
